Τα σύκα

Σουλτάνα Μαρία Βαλαμώτη

Γλυκά σε διάφορες μορφές, τα σύκα αποτελούν ένα πανάρχαιο τρόφιμο των κατοίκων της Μεσογείου από τα προϊστορικά χρόνια. Στην Ελλάδα τα κατάλοιπα των καρπών της συκιάς έχουν βρεθεί σε οικισμούς της Νεολιθικής περιόδου (7^η-4^η χιλιετία π.Χ.) είτε με τη μορφή αποσπασματικών καταλοίπων του καρπού είτε με τη μορφή ολόκληρων καρπών που είχαν συλλεχθεί και αποθηκευτεί για μελλοντική χρήση. Έτσι στο Κυπαρίσσι Βασιλικών, ένα νεολιθικό χωριό των μέσων της 5^ης χιλιετίας π.Χ. βρέθηκαν δεκάδες ολόκληρα σύκα σε έναν λάκκο. Αργότερα, στην Εποχή του Χαλκού, τα σύκα συνεχίζουν να έχουν σημαντική παρουσία με ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα την αναφορά σε οπωρώνες με συκιές και αμπέλια που γίνεται στις πινακίδες της Γραμμικής Β. Τα σύκα φαίνεται ότι αποτελούσαν μερίδες φαγητού που δίνονταν από τα μυκηναϊκά ανάκτορα σε εργάτες και εργάτριες. Ταυτόχρονα διαπιστώνει κανείς ότι τα σύκα προσφέρονταν στο πλαίσιο συλλογικών γευμάτων αλλά και σε σχέση με θρησκευτικές τελετουργίες. Συναντά κανείς στις πινακίδες και αναφορές σε πολύ μεγάλες ποσότητες σύκων, κάτι που δείχνει συστηματική καλλιέργεια και παραγωγή. Θεωρείται μάλιστα πιθανό να χρησιμοποιούσαν τα σύκα ως γλυκαντική ουσία για το προϊστορικό κρασί.

Ο Όμηρος στην Οδύσσεια (8^ος αιώνας π.Χ.) αναφέρεται στις συκιές που καλλιεργούνταν μαζί με ελιές, ροδιές, μηλιές και αμπέλια στα περιβόλια του βασιλιά Αλκίνοου και σε αυτά του πατέρα του Οδυσσέα, του Λαέρτη. Μάλιστα ο Οδυσσέας ως παιδί έλαβε δώρο από τον πατέρα του οπωροφόρα δέντρα, μεταξύ των οποίων και μία συκιά. Από τον 7^ο π.Χ. αιώνα συναντάμε τα σύκα σε στίχους του ποιητή Αρχίλοχου, σε έναν μάλιστα δίνεται η εικόνα μιας συκιάς φυτρωμένης σε πετρώδες έδαφος, στην οποία έβρισκαν τροφή, προφανώς τσιμπολογώντας τα σύκα της, οι κουρούνες.

Τα σύκα, σε μία εποχή που δε γνώριζε τη ζάχαρη και οι γλυκαντικές ουσίες όπως το μέλι ήταν είδη πολυτελείας, κατείχαν ιδιαίτερη θέση. Αυτή τους η χαρακτηριστική γεύση αναγνωριζόταν από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Οι συκιές αναφέρονται στον Όμηρο, τον 8^ο αιώνα π.Χ. ως ‘γλυκεραί’, αναφορά στη γλυκιά γεύση του καρπού τους. Η γλυκιά γεύση των σύκων συγκρίνεται με τη γλυκύτητα του μελιού σε στίχους του ποιητή  Ξενοφάνη (7^ος αιώνας π.Χ.) ο οποίος λέει ότι αν οι θεοί δεν είχαν δώσει το μέλι στους ανθρώπους, τα σύκα θα έπαιρναν τη θέση του. Τα σύκα αναφέρονται συχνά από τους αρχαίους κωμικούς ποιητές του 4^ου και 3^ου αιώνα π.Χ., μαζί με άλλα τρόφιμα ενώ υπάρχουν πρωιμότερες αναφορές στην πολύτιμη διατροφική τους αξία, όπως σε ένα απόσπασμα του ιαμβογράφου Ανάνιου (6^ος αιώνας π.Χ.) που δηλώνει ότι αν κλείσεις 3 ανθρώπους σε ένα δωμάτιο με χρυσό και σύκα, τότε θα καταλάβει κανείς πόσο πιο πολύτιμα είναι τα σύκα από το χρυσάφι. Τα κείμενα φανερώνουν ότι τα σύκα κυκλοφορούσαν σε διάφορες κατηγορίες μεγεθών και αυτά που χαρακτηρίζονταν ως μέτρια ήταν προσβάσιμα σε όλους και θεωρούνταν τροφή των φτωχών όπως βλέπουμε στον Ιππώνακτα τον 6^ο αιώνα π.Χ.