Ο ρόλος της νηστείας στη διαμόρφωση της ελληνικής γαστρονομίας

Η θρησκευτική νηστεία στο πέρασμα των αιώνων, έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ελληνικής γαστρονομίας, καθώς η  ευλαβική τήρηση της, ανέκαθεν αποτελούσε μια ουσιαστική πτυχή της καθημερινής ζωής των Ελλήνων.  Οι νηστείες σχετίζονται  με όλες τις  περιόδους του εκκλησιαστικού έτους και συνολικά φτάνουν τις 180 ημέρες για αυτούς που τις ακολουθούν αυστηρά.

Οι ανάγκες των κατοίκων, η πληθώρα των προϊόντων αλλά και η εποχικότητα τους,  ήταν οι σύμμαχοι στη δημιουργία πλούτου γεύσεων και τεχνικών μαγειρικής  κατάλληλες για νηστεία, που αποτελούν όμως και σπουδαίο  κομμάτι της ελληνικής  γαστρονομίας συνολικότερα.

Σύμφωνα με την ελληνική ορθόδοξη εκκλησία, στη διάρκεια  της νηστείας, οι πιστοί αποφεύγουν το κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αυγά και το λάδι, με αποτέλεσμα να στρέφονται σε φυτικές τροφές όπως τα λαχανικά, τα όσπρια, τα φρούτα, τα δημητριακά και τα θαλασσινά.  

Έτσι με βάση αυτά τα υλικά, αναπτύχθηκαν παραδοσιακές νηστίσιμες συνταγές που αποτελούν τον πυρήνα της ελληνικής κουζίνας, όπως η φασολάδα,  οι πίτες και τα   πιτάκια με λαχανικά, οι ντολμάδες με ρύζι και λαχανικά, αλλά και τα πιάτα με όσπρια όπως οι φακές και τα ρεβίθια.

Στην ίδια κατηγορία είναι και οι αμέτρητες  συνταγές με θαλασσινά, τόσο ως ορεκτικά όπως ο ταραμάς, το χταπόδι ξιδάτο και  τα μύδια σαγανάκι, όσο  και ως  κύρια πιάτα όπως, οι σουπιές με σπανάκι, το μιδοπίλαφο και  η γαριδομακαρονάδα.

Τα ελληνικά νοικοκυριά ανέπτυξαν μια εξαιρετική ικανότητα να μετατρέπουν απλά υλικά σε γευστικά και θρεπτικά πιάτα, χρησιμοποιώντας διαφορετικά κάθε εποχή  μυρωδικά και βότανα, για να ενισχύσουν τη γεύση των φαγητών. Κάτι που χαρακτηρίζει έντονα την ελληνική γαστρονομία συνολικά.

Η νηστεία έφερε και πληθώρα νηστίσιμων γλυκών ζύμης, όπως  οι δίπλες και οι λουκουμάδες, οι οποίοι απολαμβάνονται με μέλι και καρύδια, όπως τα κάθε λογής παστέλια και χαλβάδες, γλυκά που είναι πια ταυτισμένα με την  ελληνική κουζίνα.  Το ελαιόλαδο,  που αντικαθιστά την ανάγκη ζωικών  λιπαρών, προσφέρει ιδιαίτερη γεύση, ακόμη και στα γλυκά και έχει πια καθιερωθεί σε πολλές ελληνικές συνταγές ως βασικό συστατικό.

Μπορεί η νηστεία να ταυτίζεται με την έννοια της στέρησης και της απλότητας, ωστόσο οι Έλληνες  βρήκαν  τρόπους να νοστιμίσουν  αυτή την διατροφική περίοδο με εξαίσια νηστίσιμα πιάτα. Μπορεί στην εποχή μας η νηστεία να μην τηρείται πια ευλαβικά, η αγάπη μας όμως για κάποιους νηστήσιμους μεζέδες συνεχίζει να είναι αφορμή για δημιουργία και εξέλιξη.