Το κρίταμο

Σουλτάνα Μαρία Βαλαμώτη

Αυτό που ονομάζουμε σήμερα κρίταμο και αντιστοιχεί στο είδος Crithmum maritimum ήταν γνωστό στην αρχαία Ελλάδα με τον όρο κρῆθμον. Ο αρχαίος γιατρός Διοσκουρίδης Πεδάνιος που έζησε τον 1^ο αιώνα μ.Χ. το περιγράφει αναλυτικά στο έργο του Περί ύλης ιατρικής: πρόκειται για μία θαμνώδη πόα που μεγαλώνει σε πετρώδεις, παραθαλάσσιες περιοχές, με φύλλα ελαιώδη και κάπως ασπριδερά τα οποία έχουν αλμυρή γεύση. Τα άνθη του είναι λευκά και ο καρπός μοιάζει με αυτόν του δενδρολίβανου, μαλακός, στρογγυλός και με γλυκό άρωμα. Όταν ξεραθεί, ο καρπός ανοίγει και στο εσωτερικό του εμφανίζονται σπόροι που μοιάζουν με αυτούς του σιταριού. Οι ρίζες του έχουν κι αυτές γλυκό άρωμα και είναι γευστικές. Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει ότι ο καρπός, τα φύλλα και η ρίζα, όταν βράσουν μέσα σε κρασί και καταναλωθούν, βοηθούν αυτούς που δυσκολεύονται στην ούρηση καθώς και όσους υποφέρουν από ίκτερο, παράλληλα το σκεύασμα αυτό είναι και εμμηναγωγό. Παραθέτει επίσης τους τρόπους κατανάλωσής του: τρώγεται ως λαχανικό, βρασμένο ή ωμό και μπορεί να συντηρηθεί στην άλμη. Αναφορά στον κρίταμο κάνει και ο Ιπποκράτης που έζησε τον 5^ο-4^ο αιώνα π.Χ., στο πλαίσιο θεραπευτικών σκευασμάτων, μέσω της προετοιμασίας αφεψημάτων με νερό ή κρασί στα οποία προστίθενται διάφορα μέρη του φυτού όπως η ρίζα και οι καρποί.

Πέρα από τα αρχαία κείμενα δεν διαθέτουμε αρχαιολογικά ευρήματα του ίδιου του φυτού από θέσεις των προϊστορικών χρόνων ή της αρχαιότητας. Τα κατάλοιπα του κρίταμου απουσιάζουν από το αρχαιοβοτανικό αρχείο κυρίως γιατί το μέρος του φυτού που καταναλώνεται και που θα συνέλεγαν οι άνθρωποι για να φέρουν στα σπίτια τους, δύσκολα θα κατέληγε στη φωτιά για να απανθρακωθεί και να διατηρηθεί στις αρχαιολογικές αποθέσεις. Με βάση λοιπόν μόνο τα αρχαία κείμενα, διαπιστώνουμε για άλλη μία φορά τον εντυπωσιακό πλούτο των συστατικών της αρχαίας ελληνικής κουζίνας καθώς και των τρόπων μαγειρέματος ή/και συντήρησής τους. Διαπιστώνουμε επιπλέον, μέσα από αυτή την αναδρομή στην αρχαιότητα, την μακραίωνη συνέχεια της ελληνικής κουζίνας καθώς και σήμερα το κρίταμο συνεχίζει να καταναλώνεται ως ένα ορεκτικό ή ως συστατικό σε σαλάτες.

 Έτσι λοιπόν, μία σύγχρονη λιχουδιά που βασίζεται σε ένα βοτάνι που φυτρώνει στις βραχώδεις παραλίες τις Ελλάδας όχι μόνο ήταν γνωστή στην αρχαιότητα αλλά και καταναλωνόταν με παρόμοιους τρόπους. Σήμερα, όπως και στην εποχή του Διοσκουρίδη, τα κρίταμα τα συντηρούμε στην άλμη, προσθέτοντας ξύδι μερικές φορές, τα τρώμε όμως και φρεσκομαζεμένα, ως σαλάτα, συνήθως ζεματίζοντάς τα. Η τοπική παραγωγή συχνά διατίθεται είτε σε συσκευασμένη μορφή, σε βαζάκια με άλμη, είτε χύμα, στο εμπόριο, καθιστώντας το κρίταμο προσβάσιμο και στους κατοίκους των αστικών κέντρων.