Σύκα ξερά – Αποξηραμένα σύκα

Σουλτάνα Μαρία Βαλαμώτη

Η συκιά είναι ίσως ένα από τα πρώτα δέντρα που εξημέρωσε ο άνθρωπος. Τα γλυκά της σύκα, σε μια εποχή που οι γλυκές γεύσεις ήταν σπάνιες, θα προσέλκυσαν το ενδιαφέρον του προϊστορικού ανθρώπου. Στην Ελλάδα τα σύκα τα βρίσκουμε σε αρχαιολογικούς οικισμούς τόσο της Νεολιθικής (7^η χιλιετία π.Χ.-4^η χιλιετία π.Χ.) όσο και της Εποχής του Χαλκού (4^η χιλιετία π.χ.-2^η χιλιετία π.Χ.). Από τα πρώτα γραπτά κείμενα σε ελληνική γλώσσα, τις πινακίδες δηλαδή της Γραμμικής Β που αποτελούν καταλόγους ‘εισερχομένων-εξερχομένων’ στα μυκηναϊκά ανάκτορα, τα σύκα φαίνεται ότι αποτελούσαν βασικό ‘σιτηρέσιο’ που δινόταν σε άτομα που απασχολούσαν τα ανάκτορα ως εργατικό δυναμικό αλλά και προσφορά στο πλαίσιο συλλογικών γευμάτων και θρησκευτικών τελετών. Οι προϊστορικές αγροτικές κοινότητες της Ελλάδας είναι πολύ πιθανό ότι τα σύκα τα αποξήραιναν και τα αποθήκευαν ώστε να έχουν στη διάθεσή τους μία πολύτιμη πηγή θρεπτικών συστατικών, άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το διάστημα κατά το οποίο θα μπορούσαν να διατηρηθούν νωπά θα ήταν πολύ περιορισμένο καθώς απουσίαζαν οι δυνατότητες ψύξης που διαθέτουμε σήμερα.

Στα αρχαία ελληνικά κείμενα τα αποξηραμένα σύκα ήταν γνωστά με την ονομασία ‘ισχάς’. Σε ένα απόσπασμα του Σοφοκλή (5^ος-4^ος αιώνας π.Χ.) και σε ένα του Αριστοφάνη (4^ος -3^ος αιώνας π.Χ.) διαβάζουμε μία περιγραφή όπου οι ισχάδες, τα αποξηραμένα δηλαδή σύκα, γέμιζαν μία σοφίτα, ένδειξη αφθονίας. Σε ένα άλλο απόσπασμα του διαβάζουμε ότι τα ξερά σύκα είναι εντέλει πιο γλυκά κι από το μέλι. Ξακουστά ήταν τα ξερά σύκα της Αττικής όπως διαπιστώνουμε σε αναφορές στους Δειπνοσοφιστές του Αθήναιου (2^ος -3^ος αιώνας π.Χ.), ενώ ο ποιητής Έρμιππος (5^ος αιώνας π.Χ.) αποκαλεί τα ξερά σύκα της Ρόδου ονειρεμένα και απολαυστικότατα. Αναφορές βρίσκουμε και στα σύκα της Κιμώλου, όπως στο έργο του κωμικού Άμφι (4^ος αιώνας π.Χ.). Για ψητά σύκα μιλά ο Φερεκράτης (5^ος αιώνας π.Χ.) όπως και για αποξηραμένα μαύρα σύκα. Στα ιατρικά κείμενα όπως στα Ιπποκρατικά κείμενα καθώς και στο έργο του Διοσκουρίδη είναι συχνή η αναφορά στα ξερά σύκα ως συστατικά θεραπευτικών σκευασμάτων, σε συνδυασμό με άλλα συστατικά.

Πολύ συχνές είναι οι αναφορές στα ξερά σύκα στον Αριστοφάνη, είτε από την καθημερινή ζωή είτε από τη θρησκευτική. Στο έργο του Σφήκες ένα παιδάκι παρακαλεί τον πατέρα του για λίγα ξερά σύκα για να γλυκαθεί, χωρίς θετική ανταπόκριση όμως. Στη Λυσιστράτη γίνεται αναφορά σε μία αρμαθιά από ξερά σύκα που κρατά ένα νεαρό κορίτσι που υπηρετεί στο ιερό της Αρτέμιδας στη Βραυρώνα. Στον Πλούτο του Αριστοφάνη γίνεται αναφορά σε έναν  ιερέα που άρπαξε τα αποξηραμένα σύκα από μία ιερή τράπεζα προσφορών ενώ σε απόσπασμα του Δίφιλου αναφέρονται προσφορές που μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν ξερά σύκα. Τα αποξηραμένα σύκα αποτελούσαν προσφορές στα Θεσμοφόρια όπως φαίνεται από επιγραφές που βρέθηκαν στον Χολαργό της Αττικής και στην Ελευσίνα, κάτι που θυμίζει τη χρήση των σύκων κατά τη μυκηναϊκή περίοδο σε τελετουργικές πρακτικές.

Η παραγωγή γλυκών αποξηραμένων σύκων συνεχίζεται και σήμερα σε πολλά μέρη της Ελλάδας, δραστηριότητα που έλκει την καταγωγή της στα βάθη των προϊστορικών χρόνων.