Ψωμάκια με λιναρόσπορο

Σουλτάνα Μαρία Βαλαμώτη

Τα σιτηρά, το σιτάρι και το κριθάρι, αποτέλεσαν και αποτελούν βασικά συστατικά της διατροφής των κατοίκων της Ελλάδας και της Μεσογείου γενικότερα. Τα αρχαιοβοτανικά κατάλοιπα τεκμηριώνουν την παρουσία όλων των ειδών σιταριού επί σειρά χιλιετιών ενώ τα αρχαία κείμενα δίνουν μία γλαφυρή εικόνα αρτοποιημάτων που άλλα ήταν συνηθισμένα και καθημερινά, άλλα προορίζονταν για ειδικές περιστάσεις, θρησκευτικές και κοινωνικές όπως ειδικοί άρτοι που παρασκευάζονταν στο πλαίσιο της λατρείας μίας θεότητας ή για μία γαμήλια τελετή.

Ανάμεσα στα ψωμιά που βρίσκουμε να έχουν ετοιμαστεί για ένα συμπόσιο του 6^ου αιώνα π.Χ. συναντάμε και ψωμιάζυμωμένα με λιναρόσπορο. Ο ποιητής Αλκμάν στους στίχους ενός ποιήματός του περιγράφει  άφθονα αρτοσκευάσματα που ήταν σερβιρισμένα σε επτά τραπέζια, προορισμένα να καταναλωθούν σε μία εορταστική περίσταση, πιθανότατα σε έναν γάμο, μαζί με ψωμιά ζυμωμένα με παπαρουνόσπορο καθώς και ψωμάκια μικρά, με μέλι, προορισμένα για τα μικρά παιδιά που θα συμμετείχαν στο συμπόσιο.

Πέρα από αυτήν την αναφορά ωστόσο, οι αναφορές στο λινάρι ως τροφή στα αρχαία κείμενα είναι πολύ περιορισμένες και απουσιάζει ως διατροφικό συστατικό από τους καταλόγους των αγαπητών και συνηθισμένων τροφίμων που συναντάμε στην κωμική ποίηση. Αυτό, σε συνδυασμό με την αναφορά του Γαληνού (2^οςαιώνας π.Χ.) στο λινάρι ως μία τροφή που είναι δύσπεπτη και λίγο θρεπτική, μας κάνει να σκεφτούμε ότι το λινάρι δεν ήταν από τα βασικά τρόφιμα της αρχαίας Ελλάδας. Από την άλλη πλευρά, τα Ιπποκρατικά κείμενα (5^ος-4^ος αιώνας π.Χ.) κάνουν συχνές αναφορές στο λινάρι στη χρήση καταπλασμάτων ή ροφημάτων, το θεωρούν θρεπτικό, στυπτικό και δροσιστικό. Αυτό, σε συνδυασμό με την αναφορά στα γαμήλια ψωμιά με λιναρόσπορο δίνει μία άλλη εικόνα για το λινάρι στους τέσσερις αιώνες που προηγήθηκαν του Γαληνού, όπως και η αναφορά σε αλεσμένο λιναρόσπορο που κάνει ο αρχαίος ιστορικός Θουκυδίδης (5^ος αιώνας π.Χ.) όταν αναφέρεται στον Αρχιδάμειο πόλεμο: οι Είλωτες, στη διάρκεια του αποκλεισμού των Σπαρτιατών στη νήσο Σφακτηρία, με κίνδυνο της ζωής τους μετέφεραν αλεσμένο λιναρόσπορο σε σακιά, μαζί με μελωμένο παπαρουνόσπορο.

Φαίνεται λοιπόν ότι το λινάρι ήταν συστατικό θρεπτικό και τρωγόταν σε συνδυασμό με μέλι ή ζυμωμένο με αλεύρι, ως ψωμί, στην αρχαία Ελλάδα. Για τα προϊστορικά χρόνια η παρουσία του λιναριού είναι γνωστή από απανθρακωμένους σπόρους λιναριού που έχουν βρεθεί σε οικισμούς τόσο της βόρειας όσο και της νότιας Ελλάδας, σε μεγάλες ποσότητες, σε αμιγείς συγκεντρώσεις. Σήμερα το λινάρι δεν φαίνεται να αποτελεί ένα συστατικό της παραδοσιακής Ελληνικής κουζίνας, ωστόσο ψωμιά με λιναρόσπορο παρασκευάζονται και να πωλούνται στους φούρνους.