Κρασοκούλουρα

Σουλτάνα Μαρία Βαλαμώτη

Το σιτάρι και το κρασί αποτελούν εμβληματικά διατροφικά συστατικά της Ελλάδας από τα προϊστορικά χρόνια. Όπως αποκαλύπτουν τα απανθρακωμένα κατάλοιπα φυτών από αρχαιολογικές θέσεις της προϊστορικής Ελλάδας, από την 7^η χιλιετία π.Χ. και εξής, καλλιεργούνταν μία μεγάλη ποικιλία σιτηρών. Είδη σιταριού όπως το μονόκοκκο, το δίκοκκο, το σιτάρι Timopheevii καθώς επίσης και το κοινό ή σκληρό σιτάρι μαζί με το κριθάρι, αποτελούσαν βασικά συστατικά της διατροφής για χιλιάδες χρόνια.  Παράλληλα με τα δημητριακά, τα σταφύλια αποτελούσαν έναν καρπό που συλλέγονταν συστηματικά από αμπέλια, στην αρχή άγρια και με την πάροδο του χρόνου καλλιεργημένα. Τα ίδια αρχαιολογικά δεδομένα μας πληροφορούν ότι από την 5^η χιλιετία π.Χ. η γη της βόρειας Ελλάδας παρήγαγε αρκετά σταφύλια ώστε να μπορούν να φτιάξουν κόκκινο κρασί, όπως φαίνεται από τα πολυάριθμα κουκούτσια σταφυλιών και τα στέμφυλα που βρέθηκαν σε ένα νεολιθικό σπίτι που κάηκε από πυρκαγιά περίπου το 4300 π.Χ. Η κεντρική θέση του σιταριού και του κρασιού συνεχίζεται και στην Εποχή του Χαλκού, αποτελούν μάλιστα σημαντικά προϊόντα που κατέχουν κεντρική θέση στα οικονομικά αρχεία των μυκηναϊκών ανακτόρων καθώς καταγράφονται στις πινακίδες της Γραμμικής Β.

Εικόνα 1. Απλά συστατικά για νόστιμα πιάτα: αλεύρι από μονόκοκκο σιτάρι, πετιμέζι, σταχτόνερο και ελαιόλαδο. Φωτογραφία Σ.Μ.Βαλαμώτη, ορεινή Χαλκιδική 2011.

Στα ιστορικά χρόνια είναι πολυάριθμες οι αναφορές από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς στα δημητριακά και ένα πλήθος σκευασμάτων με βάση αυτά, καθώς και στον καρπό της αμπέλου και τα προϊόντα που παρήγαγαν από τα σταφύλια, όπως το κρασί, το ξίδι και το πετιμέζι. Το κρασί και τα δημητριακά αναφέρονται μαζί ήδη από τον 8^ο αιώνα π.Χ. στην Ιλιάδα του Ομήρου, ως εκείνα τα διατροφικά συστατικά που δίνουν δύναμη και κουράγιο. Τα δύο αυτά βασικά διατροφικά συστατικά απαντώνται και πάλι μαζί σε ένα απόσπασμα του Αρχίλοχου (7^ος αιώνας π.Χ.), με το ψωμί και το κρασί να συνοδεύουν στη μάχη τον πολεμιστή. Ανάμεσα σε μία πληθώρα σκευασμάτων που συναντά κανείς στην πλούσια αρχαιοελληνική γραμματεία, με βάση τα δημητριακά και τον καρπό της αμπέλου, ενδιαφέρον παρουσιάζει και ένας συνδυασμός δημητριακών και κρασιού γνωστού ως ἠ οἰνοῦττα. Την οινούτα τη συναντάμε στον Πλούτο του Αριστοφάνη (5^ος-4^ος αιώνας π.Χ.) και ερμηνεύεται ως ένα γλύκισμα με βάση το αλεύρι, το κρασί και το λαδι. Πολύ αργότερα στους Δειπνοσοφιστές του Αθήναιου (2^ος-3^ος αιώνας μ.Χ.) συναντάμε έναν παρόμοιο συνδυασμό σε ένα γλύκισμα της Κρήτης που αναφέρεται ως γλυκίνας.

Παρόλο που δεν γνωρίζουμε περισσότερες λεπτομέρειες για τον τρόπο παρασκευής αυτής της συνταγής, ο συνδυασμός θυμίζει παραδοσιακά κουλουράκια ή κέικ στα οποία συνδυάζονται το αλεύρι με το κρασί, όπως για παράδειγμα στα μεθυσμένα κουλουράκια ή σε κουλουράκια με κρασί που συναντά κανείς σε διάφορες περιοχές της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας. Σήμερα τη γλυκιά γεύση συνήθως δίνει η ζάχαρη, μπορούμε όμως να φανταστούμε αντίστοιχα σκευάσματα της αρχαιότητας να γλυκαίνουν με μούστο ή μέλι.